مراتب مراقبه

مراتب مراقبه

علامه طباطبایی:

اوّل درجه مراقبه اینست که سالک از محرّمات اجتناب کرده و تمامى واجبات را اتیان کند، و در این دو امر به هیچ وجه من الوجوه مسامحه نورزد.

دوّم درجه، آنست که مراقبه را شدید نموده و سعى کند هر چه مى‏کند براى رضاى خدا باشد و از امورى که لهو و لعب نامیده مى‏شود اجتناب نماید. و چون در این مرتبه اهتمام نمود براى او تمکّن پیدا مى‏شود که دیگر خود را نباخته و این خوددارى در او به سر حدّ ملکه برسد.

سوّم درجه، آنست که پروردگار جهان را پیوسته ناظر خود ببیند، و کم‏کم اذعان و اعتراف مى‏نماید که خداى متعال در همه جا حاضر و ناظر و نگران همه مخلوقات است. و این مراقبه در تمام حالات و در همه اوقات باید رعایت شود.

چهارم درجه، مرتبه‏اى است از این عالى‏تر و کامل‏تر و آن اینست که خودش خداى را حاضر و ناظر ببیند و به طور اجمال مشاهده جمال الهى نماید. و اشاره به این دو مرتبه اخیر از مراقبه است وصیّت رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله به ابى ذرّ غفارى رضوان الله علیه:  اعبد الله کأنّک تراه، فان لم تکن تراه فانّه یراک. «خداى را چنان عبادت کن مثل آنکه گوئى تو او را مى‏بینى و اگر نمى‏توانى او را ببینى او را طورى عبادت کن که بدانى او ترا مى‏بیند». بنابراین عبادت در مرحله‏اى که خدا او را مى‏بیند پائین‏تر است از مرتبه‏اى که او خدا را مى‏بیند.

چون سالک بدین مرتبه رسد براى آنکه بتواند به کلّى اغیار را از ذهن خود خارج کند باید نفى خاطر را در ضمن یکى از اعمال عبادیّه به جاى آورد، چه جایز نیست در شرع مقدّس توجّه به سنگ یا چوب کند زیرا اگر در همان لحظات توجّه، مرگ او را دریابد چه جواب خواهد گفت؟ امّا نفى خواطر در ضمن ذکر و با حربه ذکر، عبادت است و ممدوح شرع و بهترین طریق آن توجّه به نفس است که اسرع طرق است براى نیل به مقصود، چه توجه به نفس ممدوح و مقبول شرع انور است و کریمه شریفه: یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَیْکُمْ انْفُسَکُمْ لا یَضُرُّکُمْ مَنْ ضَلَّ اذَا اهْتَدَیْتُمْ45بدان دلالت دارد. طریق توجّه به نفس طریقه مرحوم آخوند ملا حسین قلى بوده است و شاگردان ایشان همه طریق معرفت نفس را مى‏پیموده‏اند که ملازم معرفت ربّ خواهد بود.

http://www.ebadolrahman.ir/post/107