بیان (احوال عارفان) -مصباح الشریعه باب اول

بسم الله الرحمن الرحیم

حضرت امام صادق علیه السلام:نجوى (احوال) عارفان بر سه اصل استوار است: خوف (ترس) و رجاء (امید) و حبّ (دوستى). اما خوف، فرع (شاخه) علم و رجاء، فرع یقین و محبت، فرع معرفت است . نشانه خوف، فرار از معاصى است و نشانه امیدوارى، طلب و خواستن است، ونشانه محبت برگزیدن محبوب، بر هرچه غیر اوست. وقتى علم به عظمت حق در سینه عارف جاى گرفت به همان اندازه بیم و خوف برایش حاصل مى‏شود. هر وقت ترس از حق، در دل بیاید، از غیر حق و معاصى گریزان مى‏شود، و چون گریزان شد، از مهالک و خطرات نجات پیدا مى‏کند. هر گاه نور یقین در قلب تابید، فضیلت و نور آن را مشاهده مى‏کند. بعد از رسوخ یقین در دل، امید رسیدن به حق برایش ممکن مى‏شود. آن زمان که لذّت امیدوارى را چشید به طلب آن شود، و چون توفیق طلب نصیبش شد، مطلوب و مقصود خود را در مى‏یابد. هر گاه روشنایى معرفت در باطن قلب جلوه گر شد، نسیم محبت الهى وزیدن گیرد، و چون بوى محبت وزیدن گیرد، در سایه محبوب حقیقى آرام و انس یابد و محبوب را بر غیر او ترجیح دهد. با شوق اوامرش را امتثال و نواهى را ترک مى‏کند، با این وصف اگر محبوب در خوان انس او نشست به حقیقت مناجات و [قرب] او واصل شود. مثال اصول سه گانه خوف، رجاء و محبت مانند حرم و مسجدالحرام و کعبه است. صاحب خوف به منزله کسى است که داخل حرم شده و از آزار و اذیت خلق ایمن گشته است و صاحب رجاء مانند کسى است که داخل مسجدالحرام شده و اعضاء و جوارحش از ارتکاب معاصى ایمن گشته است. صاحب محبت همانند کسى است که داخل خود کعبه شده و قلبش از غیر ذکر خداوند در امان مانده است. پس اى مؤمن واقعى! به نفس خویش بنگر، اگر حالت را این طور یافتى که راضى به مردن خود هستى، پس شکر خداى را به جاى آور که تو را توفیق داده و حفظ نموده است. اگر حالت اینگونه نبود، باید با عزم جدى حال خویش را به حالتى درست منتقل کنى؛ و از اعمال گذشته که در غفلت بودى، پشیمان شو و از خداوند، استمداد بجوى تا تو را در پاک کردن ظاهرت از ارتکاب گناهان و پاکیزه نمودن باطنت از عیوب موفق گرداند. پس غفلت‏ها را از دل جدا کن و آتش شهوت را از نفس خویش خاموش نما.

لینک به متن کتاب